در اقتصاد به هر عملی که در آن معیارهای اخلاقی نادیده گرفته شود، مخاطره اخلاقی (ethical risk) اطلاق می شود. به دلیل گسترده بودن دامنه این گونه اعمال، در این تحقیق فقط دو نوع اصلی و شایع آن یعنی کژمنشی (Moral hazard) و کژگزینی (Adverse selection) در زمینه عملیات بانکی بدون ربا بررسی شده است. با توجه به پیچیده بودن فرایند مخاطره اخلاقی، وقوع یا عدم وقوع آن را با بروز نتایج آن می توان درک کرد. یکی از مهم ترین نتایج مخاطره اخلاقی در عملیات بانکی، وجود مطالبات غیر جاری در بانک هاست. به این ترتیب مطالبات غیر جاری بانکی را معیاری از مخاطرات اخلاقی در بانکداری در نظر گرفتیم. به طور کلی در عملیات بانکی، کژگزینی به عنوان سوء تخصیص منابع بانکی و کژمنشی به عنوان عدم سرمایه گذاری صحیح گیرنده تسهیلات و در نتیجه عدم بازپرداخت تسهیلات تعریف می شود. بر اساس این تحقیق، بانک های خصوصی با بیشترین مخاطره اخلاقی و بانک های تخصصی با کمترین مخاطره در بین بانک ها، و تسهیلات قرض الحسنه در بین انواع تسهیلات، با کمترین مخاطره اخلاقی مواجه اند.

بررسی ها نشان می دهد که مسئله مخاطره اخلاقی ناشی از عدم گزارش صحیح سود توسط گیرنده وجوه در قراردادهای مشارکت در سود و زیان، مهم ترین مسئله بانک ها (تأمین مالی کننده) در عدم به کارگیری این نوع قراردادهاست؛ بنابراین توفیق کاربرد شیوه های تأمین مالی مشارکت در سود، به حل مسائل اطلاعات نامتقارن مرتبط با استفاده از آنها بستگی خواهد داشت. تحقیق حاضر در مورد روابط طرفین در قراردادهای تأمین مالی به روش مشارکت در سود و زیان بحث نموده و ویژگی های یک قرارداد انگیزه سازگار که مسئله اطلاعات نامتقارن برخاسته در این رابطه را کنترل می کند، طرح می-نماید. هدف تحقیق ارائه یک الگوی قرارداد انگیزه سازگار است؛ به گونه ای که با تأسی از آیات و روایات اسلامی، بر تشویق و پاداش در صورت ارائه اطلاعات صحیح از سوی گیرنده وجوه متکی است. برای دستیابی به هدف فوق، از یک تحلیل نظری در قالب یک مدل ریاضی استفاده و این نتیجه حاصل شد که حسابرسی تصادفی همراه با افزایش سهم سود گیرنده وجوه در صورت ارائه گزارش درست به عنوان پاداش درستکاری، یک ساختار انگیزشی ارائه می دهد که منجر به کاهش مسئله مخاطره اخلاقی خواهد شد.

اغلب «مخاطره اخلاقی را» اثر بیمه بر رفتار بیمه شونده می نامند. مشاهده شده است خانه هایی که در مقابل آتش سوزی بیمه شده اند، بیشتر دچار آتش سوزی یا ماشین هایی که بیمه دزدی شده اند، بیشتر دزدیده شده اند. مثالهایی از این قبیل حاکی از این واقعیت است که افراد بعد ازحصول اطمینان از بیمه وسیله تحت مالکیتشان، مراقبت کمتری از آن به عمل می آورند به همین دلیل است که هزینه های شرکتهای بیمه، بدون اینکه خود دخالتی در آن داشته باشند، افزایش می یابد. برای حل این مسأله ، معمولا شرکتهای بیمه تدابیری می اندیشند از جمله ارائه بیمه هایی از نوع بیمه مشارکتی و بیمه مالیات پذیر یا کسر پذیر. ولی بهینه بودن یک بیمه نامه، بستگی به وجود اطلاعات متقارن و نامتقارن دارد. در حالت وجود اطلاعات متقارن، شرکت بیمه رفتار بیمه شونده را می بیند، بیمه نامه ای که سود شرکت بیمه را ماکزیمم می کند، شامل بیمه کامل است و این بیمه نامه، کارآیی پارتو را دارد. اما درحالت اطلاعات نامتقارن، شرکت بیمه رفتار بیمه شونده را نمی بیند، منظور کردن سطح تلاش پایین ( ازسوی بیمه شونده جهت جلوگیری ازحادثه) به وسیله ارائه بیمه کامل، برای شرکت بیمه بهینه خواهد بود هرچند که کارآیی پارتو را نخواهد داشت.

امروزه نفت أهمیت فراوانی در اقتصاد کشورهای تولیدکننده ان دارا می باشد. به دلایل متعدد از جمله روابط استعماری بین کشورهای تولید کننده وکشورهای استعمارکر از طرفی و فقدان نیروی متخصص وسرمایه لازم تولید نفت در کشورهای جهان سوم با مشارکت عمدتا سرمایه کذاران از کشورهای صنعتی انجام می شد. به همین جهت تعیین ماهیت حقوقی این روابط مباحث زیادی را بدنبال داشته است. از یکسو جنبه عمومی و اقتصادی و مخاطرات اخلاقی آن برای کشور میزبان واز طرف جنبه خَصوصی سرمایه کذاری بر دشواری بحث افزوده است. شرایط مالی وغیر مالی چنین قراردادهایی در مقاطع مختلف تاریخی تغییرات قابل توجهی بخود دیده است که الگوهای زیادی را ایجاد کرده. تحولات سیاسی و اقتصادی در جهان به نوبه خود تغییرات و دگرگونی هایی در شرایط این روابط و مخاطرات اخلاقی آن به وجود اورده است. بررسی نخستین شکل این روابط نفتی که تحت عنوان “ امتیاز Concession ” سرمایه کذاران با دولتهای صاحب نفت به امضاء نموده تا قرار دادهای متداول امروزی می تواند زوایای مختلف اخلاقیات در این قرار دادها را مشخص نماید. در این مقاله بررسی الگوی مناسب مخاطره اخلاقی در شروط غیرمالی قراردادهای نفت و گاز در ایران به شیوه توصیفی تحلیلی، انجام شده است.

در فرایند اوراق بهادارسازی، بانی با فروش وام به سرمایه گذاران ریسک پذیر، می تواند ریسک وام های رهنی را به آنها تخصیص دهد. در این صورت ممکن است بانی انگیزه ای برای غربال قرض­گیرندگان نداشته باشد، بنابراین مشکل مخاطره اخلاقی به وجود می آید. این نوشتار در قالب رابطه کارفرما ـ کارگزار، این نوع مساله عاملیت را بررسی می کند، بدین صورت که سرمایه گذار برای کاهش عدم تقارن اطلاعات از برنامه جبران برای ایجاد انگیزه به بانی استفاده می کند و به استنباط ابعاد مختلف تلاش انجام گرفته، از قاعده بیز کمک می گیرد و اعتقادهای پسین مشترک خود از مشاهدات وضعیت اعتباری ادغام وام ها و ابعاد مختلف تلاش را در مساله طراحی قرارداد لحاظ می کند. نتایج نشان می دهد شکل قرارداد بهینه، تابعی از محتوای اطلاعاتی مشاهده های سرمایه گذار و اطلاعات استنباط شده است و حاکی از آن است که استفاده از اطلاعات اضافی از فرصت طلبی های بانی جلوگیری می کند و بانی به احتمال بیشتر وظایف تعیین شده را هنگام اعطای وام به متقاضیان انجام می­دهد.

تقاضای بیمه ممکن است موجب شود بیمه شونده بیش از مقدار پیش بینی شده بر شرکت بیمه خسارت وارد کند و هزینه های شرکت را افزایش دهد. چنان چه پس از تقاضای خدمات بیمه ای، نرخ خسارت شرکت بیمه به دلیل رفتار مصرف کننده، افزایش یابد، مخاطره اخلاقی رخ داده است.در مطالعه حاضر ابتدا ادبیات مخاطره اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته و سپس وجود مخاطره اخلاقی در بازار بیمه اتومبیل شرکت سهامی بیمه ایران به عنوان یک مطالعه موردی ارائه شده است. در این مقاله به روش ناپارامتری، وجود مخاطره اخلاقی در بازار بیمه اتومبیل ایران آزمون شده است.روش مورد استفاده به منظور آزمون وجود مخاطره اخلاقی در مقاله، بررسی رابطه بین ارزش اتومبیل های بیمه شده و خرید بیمه بدنه اتومبیل می باشد. چنان چه نسبت اتومبیل های با ارزش پایین در دهک های ارزشی زیرین در میان خریداران بیمه بدنه زیاد باشد، فرضیه عدم وجود مخاطره اخلاقی رد می شود. طبق یافته های تحقیق، فرضیه مقاله مبنی بر عدم وجود پدیده مخاطره اخلاقی در بازار بیمه اتومبیل رد شده است. به عبارت دیگر در بازار بیمه اتومبیل ایران درصد بالایی از بیمه گذاران اتومبیل های کم قیمت، بیمه بدنه اتومبیل خریداری کرده اند، که این موضوع فرضیه عدم وجود مخاطره اخلاقی را رد می کند.

"با پیشرفت تکنولوژی و نیازهای روز افزون جامعه، معاملات اقتصادی جدیدی در جوامع شکل گرفته که دربطن این معاملات، ریسک ((Risk و خطر نهادینه شده است. ریسک که در لسان عرف، عبارت است از: ""خطر ناشی از عدم اطمینان نسبت به وقوع حادثه ای در آینده""، لازمه ی بیشتر فعالیت های تجاری ملی وبین الملی می باشد. علاوه بر این، از منظر اخلاقی، پیشرفت حیات بشر در ابعاد فردی، اجتماعی، اقتصادی و. . . در بستر هدایت رفتار و تصمیمات انسانی صورت می گیرد. بدیهی است که تحقق این امر نیز در شرایط متعین و معمول میسر است؛ اما در شرایط ریسک آمیز که انسان، نسبت به نتایج فعل خود، اطمینان یا آگاهی ندارد، تصمیم گیری با رعایت هنجارهای اخلاقی، نسبتاً دشوار به نظر می رسد. از این رو، پژوهش حاضر، ضمن تحلیل ریسک تجاری ومقایسه آن با غرر، به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که مبنای مشروعیت فقهی و روایی اخلاقی درآمدزایی ریسک چیست؟ در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی نشان داده خواهد شد که اولاً غرر، ناشی از جهالت یا ریسکی است که به ارکان قرارداد برخورد می کند و نتیجه ی آن در معامله، افزایش ناعادلانه دارایی یکی به زیان دیگری است، اما ریسک در تجارت، ناظر بر آینده سرمایه بوده و هیچ گونه برخوردی با ارکان قرارداد ندارد. ضمن اینکه سود یا زیان حاصل از ریسک تجاری ناشی از تغییرات اقتصادی موثر در عرضه و تقاضا می باشد. ثانیاًمشروعیت درآمدزایی ریسک را می توان از تحلیل قواعد فقهی عام درآمد زایی مخاطره با محوریت قاعده""الخراج بالضمان""، به عنوان رو بنا استخراج کرد. ثالثاً از منظر اخلاقی ریسکی روا است که آگاهانه، عادلانه و مبتنی بر مصالح فردی و اجتماعی باشد. "

برای بررسی ماهیت علمی مخاطره شناسی علی رغم تلاش هایی که  صورت گرفته است ، ناچیز است  و این یک چالش جهانی است.  زیرا تحقیقات علمی-تجربی اندکی در این زمینه وجود دارد. از طرفی ، در بسیاری از کشورها نگاه سنتی به این علم بیشتر از نگاه آکادمیک است. دانشمندان معاصر علوم شناختی مربوط به مخاطرات با توسعه و تبیین ماهیت دانشی مخاطرات، پیچیدگی تحقیق علمی مربوط به مخاطرات را از طریق بررسی مستقیم رویدادهای مخاطره آمیز و عمل آزمایشگاهی و کار گاهی  و تدوین سناریو  به شناختی  ساده تبدیل می کنند. استراتژی مخاطره شناسی هم بر همین مبنا تبیین می شود. یعنی ساده سازی دانش مخاطره شناسی . پرسش «آیا دانش مخاطره شناسی استراتژی دارد و اگر دارد، چیست؟» در همین راستاست. پاسخ به این پرسش از بررسی رویدادهای مخاطره آمیز، واکنش علمی به آن رویدادها و توسعۀ دانشی مخاطره شناسی در طول زمان حاصل شده و می شود. بنابراین هدف این مقاله،  ضمن معرفی استراتژی دانش مخاطره شناسی، نشان دادن نقش فرادستی استراتژی برای تقویت بنیان فکری مخاطره شناسی و ارائۀ بینشی از ماهیت علمی و سودمندی این دانش در زمان معاصر است. این مقاله با استفاده از روش تبیین کیفی و در نظر گرفتن پیشفرض های مؤثر بر تصمیم سازی و تصمیم گیری و انتخاب بهترین رویکرد دانشی نوشته شد. نتیجه این است که چهارده  استراتژی برای مخاطره شناسی تبیین شد. نوآوری این مقاله، ابداع مفاهیم جدید و قابل اعتماد در مورد مخاطرات و شناخت رویکردی جدیدتر در مواجهه با آن و توجه قرار دادن مکتب طراحی این علم است که امید است راهبردهایی  آموزنده برای تقویت دانش  مخاطرات  در حال و آینده باشد و  به کارگروه های ملی و بین المللی کمک کند تا اثر مخاطرات را با بهره گیری از استراتژی، کاهش دهند.

چکیدهمخاطره اخلاقی در نتیجه عواملی مانند اختیارات تفویضی به مدیران ایجاد می گردد و زمانی که در نتیجه اختیارات تفویضی، مدیران قضاوتهایی را در گزارشگری مالی و ساختار معاملات در جهت تغییر ارقام گزارشهای مالی انجام می دهند، مدیریت سود اتفاق می افتد. بنابراین وقوع مدیریت سود به عنوان پیامد مخاطره اخلاقی بسیار محتمل می باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط مخاطره اخلاقی بین مدیران و سهامداران با مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی و مدیریت سود مبتنی بر فعالیت های واقعی با تاکید بر مکانیزم حاکیمت شرکتی می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است و از نظر ماهیت توصیفی– همبستگی می باشد. داده های پژوهش از طریق صورتهای مالی، اسناد و مدارک حسابرسی شده ی سالانه ی شرکتها در دوره زمانی 13ساله 1386تا 1398 از بانک اطلاعاتی تدبیر پرداز و نرم افزار ره آورد نوین گردآوری شده است. برای آزمون فرضیه های پژوهش از داده های پانلی و مدل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد، مخاطره اخلاقی بین مدیران و سهامداران بر مدیریت سود واقعی و مدیریت سود تعهدی تاثیر مثبت و معنی دار داد. درخصوص تاثیر حاکمیت شرکتی بر رابطه مخاطره اخلاقی بین مدیران و سهامداران با مدیریت سود واقعی و مدیریت سود تعهدی نتایج حاکی از تاثیر منفی و معنی دار است. بنابراین مخاطره اخلاقی بین مدیران و سهامداران موجب تمایل بیشتر مدیران به مدیریت سود گردیده و مکانیزم های حاکمیت شرکتی باعث کنترل و در نهایت تضعیف مدیریت سود واقعی و تعهدی به عنوان پیامدهای مخاطره اخلاقی می گردد.